Design jest narzędziem budowania przewagi konkurencyjnej między firmami, a jednocześnie zaspokajania potrzeb odbiorców, dzięki nadaniu produktowi atrakcyjnej formy, która wynika z jego funkcji. To właśnie takie produkty od 30 lat promuje konkurs Dobry Wzór. Przez lata stał się marką świadczącą o dobrze zaprojektowanym produkcie, o czym opowiada Agnieszka Wasilewska, prezes Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w jubileuszowym wywiadzie.
Z Agnieszką Wasilewską, prezes Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, rozmawia Małgorzata Gackowska
Meblarstwo: W tym roku konkurs Dobry Wzór obchodzi jubileusz 30-lecia. Tym samym jest to najstarszy konkurs wzorniczy w Polsce! Proszę opowiedzieć o jego początkach. Niezmiernie ciekawe jest, jak wyglądała pierwsza edycja konkursu Dobry Wzór.
Agnieszka Wasilewska: Pierwszej edycji konkursu towarzyszył katalog pod nazwą „Nagrody ‘93”, prezentujący również produkty nagrodzone na Międzynarodowych Targach Poznańskich oraz w konkursie „Teraz Polska”. Natomiast od 1995 r. w IWP organizowano już samodzielny konkurs i wystawę prezentującą produkty. Pomysłodawczynią była Ewa Mickiewicz – artystka plastyk, architekt wnętrz i pierwszy kierownik Zespołu Ekspertów „Dobry Wzór” (do roku 2002). Warto wspomnieć, że o potrzebie takiego konkursu marzyła już w latach 60. Wanda Telakowska, założycielka IWP. Dobry Wzór miał być elementem stoisk IWP na Targach Poznańskich, a w zamierzeniu miał powstać osobny pawilon.
Meblarstwo: Branża wzornicza na przestrzeni wielu lat napotykała różne trudności. Jak wspominacie najtrudniejsze czasy dla wzornictwa? Jak w końcu te trudności wpływały na konkurs Dobry Wzór?
A.W.: Przypomnijmy, że kryzys lat 80. przyzwyczaił Polaków do stania w kolejkach, towarów na kartki i zadowolenia z każdej rzeczy, którą UDAŁO SIĘ kupić. Obrazy pustych sklepowych półek dobrze ilustrują te wspomnienia. Późniejsze przemiany ustrojowe to czas likwidacji wielkich państwowych przedsiębiorstw. Był to bodaj najtrudniejszy czas dla wzornictwa. Szczególnie widoczne było to na przykładzie upadku przemysłu włókienniczego. Zmiana okoliczności rynkowych wymusiła na przedsiębiorcach i prywatnych firmach dostosowanie się do wymogów europejskich. My także szliśmy z duchem zmian, wprowadzając do konkursu wyróżnienia specjalne, takie jak np. Wzór Roku od 1995 r., czyli tytuł przyznawany przez ministra gospodarki, czy nagrodę Designer Roku.
Dla samego konkursu przełomem był rok 2006 z odświeżoną formułą – podziałem kategorii konkursowych na Strefy: Domu/Pracy/Publicznej oraz uzupełnieniem oferty o produkty dystrybuowane na rynku polskim. Ta ważna zmiana była odpowiedzią na przemiany gospodarcze. Ciągle rozbudowujemy formułę, dodając nowe kategorie, aby odpowiadać na potrzeby rynku.
Meblarstwo: Jedne z pierwszych edycji konkursu przypadły na lata transformacji systemowej i gospodarczej w Polsce. Jak Dobry Wzór wpasowywał się w tak różne, zmieniające się okoliczności? Czy wówczas już istniała potrzeba promowania dobrego wzornictwa przemysłowego, czy raczej IWP musiało „głową mur przebijać”, aby dotrzeć do szerszej świadomości, zarówno twórców, jak i odbiorców?
A.W.: Pierwotnym celem Dobrego Wzoru był wzrost i stymulacja gospodarki poprzez wzornictwo. Budowanie świadomości zarówno producentów, jak i konsumentów, że wzornictwo jako przemysł kreatywny wspiera rozwój firmy i kształtuje społeczeństwo, jest w dalszym ciągu priorytetem naszych działań. Ma temu służyć także przekrojowa wystawa retrospektywna konkursu Dobry Wzór, którą chcemy uświetnić jubileusz, a która – poprzez pryzmat wzornictwa – pokaże, jakie zmiany zaszły na przestrzeni ostatnich 30 lat.
Meblarstwo: Starając się sprostać wymaganiom współczesnego świata, projektanci zaczęli tworzyć masowo nowe, funkcjonalne rozwiązania, dostosowane do potrzeb dzisiejszego społeczeństwa. Jak ewoluowało wzornictwo przemysłowe w Polsce, z punktu widzenia konkursu Dobry Wzór?
A.W.: Obserwowaliśmy pojawienie się produktów nowych, mniejszych producentów i/lub młodych projektantów, dla których udział w konkursie to również szansa na pokazanie się w dobrym otoczeniu. Niezwykle interesujące jest pojawienie się wielu produktów bardziej skomplikowanych, wymagających myśli inżynieryjnej i konstruktorskiej. To rzeczywiście silna strona polskiego wzornictwa, o której niewiele mówimy.
Od 2010 dodaliśmy kategorię: Strefa Usług, a w 2013 kategorie: m.in. Nowe Technologie oraz Nowe Materiały. Corocznie w trakcie konkursu najliczniej reprezentowana jest Strefa Domu, w której zgłaszane są bardzo różne produkty: od mebli, poprzez sprzęty i akcesoria kuchenne, dywany, wyposażenie łazienki, po akcesoria dla dzieci (wózek, fotelik samochodowy). W tym roku pierwszy raz będzie można zgłosić swoje produkty w kategorii FOOD DESIGN, którą traktujemy szeroko i holistycznie. Nagradzamy zarówno opakowania, nietuzinkowe rozwiązania żywnościowe, jak i urządzenia oraz utensylia. Nowa kategoria powstała we współpracy z kucharzem i dziennikarzem kulinarnym Grzegorzem Łapanowskim.
Meblarstwo: Jakie dziś są najważniejsze cechy tzw. wzorów użytkowych? Na co dziś powinni zwracać uwagę projektanci, wreszcie: jakie projekty dziś wyróżniane są w konkursie Dobry Wzór? Innymi słowy: czy jest jakaś uniwersalna recepta, aby dany projekt odniósł sukces?
A.W.: Design jest narzędziem budowania przewagi konkurencyjnej między firmami, a jednocześnie zaspokajania potrzeb odbiorców, dzięki nadaniu produktowi atrakcyjnej formy, która wynika z jego funkcji.
W konkursie Dobry Wzór jury ocenia zgłaszane produkty według określonych kryteriów, które są odzwierciedleniem cech świadczących o dobrze zaprojektowanym produkcie. Ważne są dla nas cechy wizualne – to pierwsze kryterium, na które zwracamy uwagę, również jako konsumenci, biorąc do ręki produkt. Kształt, barwa, estetyka wykonania, styl – to pierwszy element, który nas przyciąga. Drugie kryterium to cechy użytkowe: oceniana jest funkcjonalność, ergonomia, czyli dostosowanie produktu do naszych indywidualnych potrzeb. Chodzi o łatwość obsługi takiego produktu, jego trwałość, zalety materiałów, z jakich został wykonany. Następnie – ekonomia, czyli koszty produkcji, sprzedaży, cena dla klienta, a także łatwość naprawy. Do kolejnych cech dobrze zaprojektowanego produktu możemy zaliczyć jego innowacyjność, nowatorstwo zastosowania parametrów technicznych wykorzystywanych materiałów. Kolejną cechą, która jest oceniana, jest aspekt ekologii, ochrony środowiska, biodegradowalności, recyklingu.
Meblarstwo: Wraz z rozwojem polskiej branży projektowej również sam konkurs ewoluował. Proszę powiedzieć, jakie były kamienie milowe w zmienianiu/rozwijaniu formuły konkursu? Czy tegoroczna edycja Dobrego Wzoru ma jeszcze coś wspólnego z tą sprzed 30 lat?
A.W.: Kamieniem milowym były bez wątpienia czasy transformacji politycznych i gospodarczych. Przeszliśmy prawdziwą rewolucję: od gospodarki niedoboru do panowania gospodarki rynkowej, oferującej nam mnogość dóbr. Obecnie konsument musi porównywać i dokonywać wyborów spośród całego wachlarza produktów z danej kategorii. Taka analiza jest czasochłonna i nie zawsze mamy pewność dokonania najwłaściwszej decyzji zakupowej. Konkurs Dobry Wzór stał się marką świadczącą o dobrze zaprojektowanym produkcie. Kryteria oceny przez jury podczas konkursu są gwarancją dla konsumenta, że produkty laureatów są świetnie zaprojektowane. Konkurs premiuje dobre praktyki wzornicze i promuje produkty firm, które wyróżniają się dobrym wzornictwem na tle innych.
Meblarstwo: Ideą konkursu Dobry Wzór jest promowanie dobrego i innowacyjnego wzornictwa kształtującego polski rynek i promującego najlepszy design, zarówno wśród ekspertów w branży, jak i użytkowników oraz potencjalnych klientów. Jak ta idea przekłada się na realne korzyści dla laureatów konkursu? Czy podążacie za dalszym sukcesem laureatów?
A.W.: Oczywiście. Instytut jako jednostka badawczo-naukowa przeprowadził ocenę skuteczności programu Dobry Wzór, opierając się na opracowanych przez Centrum Badania Opinii Społecznej badaniach jakościowych i ilościowych. Na pierwszych trzech miejscach wpływu uczestnictwa w konkursie Dobry Wzór, jakie wskazali respondenci, laureaci konkursu, były: wypromowanie produktu konkursowego, większe zainteresowanie klientów produktami firmy i zainteresowanie mediów firmą i jej produktami. Co ciekawe, laureaci nie stawiali na pierwszym miejscu motywacji do udziału w konkursie kryterium wzrostu dochodów ze sprzedaży. Firmom bardziej zależało na postrzeganiu ich produktu jako designerskiego i na spodziewanych korzyściach wizerunkowych. Skutkiem pobocznym udziału w konkursie było też zgłaszanie się do firm młodych projektantów, chcących podjąć współpracę.
Meblarstwo: W jakim kierunku zmierza branża projektowa? Czy możecie sobie wyobrazić produkty/usługi/projekty, które będą brać udział w konkursie Dobry Wzór za powiedzmy… 10 lat?
A.W.: Obserwujemy tendencję zmian w podejściu projektowym. Przewidujemy, że na znaczeniu będą przybierać działania firm łączące produkt i usługę. Zmiany środowiska zwróciły uwagę na konieczność holistycznego myślenia o designie. Od momentu projektowania aż do zakończenia użytkowania przez konsumenta, a nawet dłużej, czyli co dzieje się z takim produktem po zakończeniu jego użytkowania. W tradycyjnym podejściu proces marketingowego myślenia o produkcie był przewidziany do etapu zakupu przez konsumenta. Współczesne myślenie projektowe to analiza całego cyklu życia produktu: od jego zaprojektowania, przez użytkowanie, aż do ewentualnego zwrócenia starego produktu do producenta, jak to się dzieje na przykład z pralkami lub lodówkami.
Liczymy, że w bliskiej przyszłości projektowanie, dzięki rozwojowi technologii recyklingu, będzie jeszcze lepiej zarządzać odpadami, przetwarzać je i włączać w sposób nieszkodliwy dla środowiska w ponowny cykl użytkowania. Projektowanie z użyciem materiałów pozyskiwanych odpowiedzialnie, tworzyw, których właściwości są dostosowane do pełnionych funkcji. Naszym marzeniem jest też, aby polski design, korzystający z najnowszych trendów, stał się marką rozpoznawalną i modną, jak np. wzornictwo skandynawskie.
Meblarstwo: Dziękuję za rozmowę.
~Małgorzata Gackowska
